بین خصوصیات روشنایی Ùˆ تولید متابولیت های ثانویه گیاهان دارویی ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد Ùˆ نقش اکوÙیزیولوژیک روشنایی در تولید Ùراورده های مذکور، عمده Ùˆ اساسی است. Ùعالیت گیاهان در سنتز متابولیت های دارویی، تØت تأثیر وضعیت های مختل٠نوری تغییر Ù…ÛŒ کند.
بین خصوصیات روشنایی و تولید متابولیت های ثانویه گیاهان
دارویی ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد Ùˆ نقش اکوÙیزیولوژیک روشنایی در تولید Ùراورده
های مذکور، عمده Ùˆ اساسی است. Ùعالیت گیاهان در سنتز متابولیت های دارویی، تØت تأثیر
وضعیت های مختل٠نوری تغییر می کند.
میزان اØتیاجگیاهان به مقادیر نور متÙاوت است، به طوری Ú©Ù‡
بعضی از گیاهان جهت تسریع در رشد Ùˆ نمو به مقادیر Ùراوان نور نیاز دارند (گیاهان
روزبلند) بعضی دیگر به مقادیر Ú©Ù… نور Ù…Øتاجند (گیاهان شب بلند) Ùˆ گروهی دیگر از
گیاهان ممکن است نسبت به تغییرات مقادیر نور واکنش نشان ندهند (گیاهان بی تÙاوت). Ú©ÛŒÙیت،
شدت و مدت روشنایی هر یک به تنهایی می تواند تأثیر عمده ای بر وضعیت متابولیت های
ثانویه گیاهان دارویی بر جای بگذارد.
Ú©ÛŒÙیت نور:
برخی از گیاهان به پرتوهایی با طول موج کوتاه مانند نور
ÙرابنÙØ´ واکنش نشان Ù…ÛŒ دهند به طوری Ú©Ù‡ این پرتو با برخی مواد مؤثره مانند
آلکالوئیدها که در گیاهانی نظیر توتون (
Nicotiana tobacum
)، گونه ای شابیزک (
Atropa caucisica
) و گونه ای تاتوره (
Datura spp.
) موجود است، رابطه مثبتی دارد.
مطالعات نشان داده Ú©Ù‡ طول موج مذکور، نه تنها باعث اÙزایش ماده مؤثره Ù…ÛŒ شود بلکه
در اÙزایش وزن خشک Ù…Øصول نیز تأثیر بسزایی دارد.
نور آبی (که از طول موج کوتاهی برخوردار است) نیز تأثیری
همانند نور Ùرابنش بر گیاهان مذکور دارد. یعنی نور آبی باعث اÙزایش آلکالوئیدهای
موجود در تعدادی از گیاهان می گردد. بعلاوه نورهایی با طول موج کوتاه مقدار اسانس
گیاهان Øاوی این ماده مؤثره را نیز کاهش Ù…ÛŒ دهد.
شدت روشنایی:
شدت روشنایی نیز از دیگر عوامل عمده و مؤثر بر گیاهان
دارویی است. به طوری که کاهش شدت روشنایی از ۱۰ هزار لوکس میزان استروئیدهای
آگلیکون موجود در گیاه Ø¢Ùتاب دوست تاجریزی دارویی (
Solanum laciniatum
)
را تا یک چهارم تقلیل می دهد. اما در میزان مواد مؤثره مذکور در گیاه سایه پسند
گونه دیگری از تاجریزی (
Solanum dulcamara
) هیچگونه تغییری ایجاد نمی کند.
شدت روشنایی باعث اÙزایش مقادیر گلوکوزیدها در گونه ای Ú¯Ù„
انگشتانه Ù…ÛŒ گردد. بررسی روی بابونه در Ùیتوترون نشان داده است Ú©Ù‡ کاهش نور در طول
رویش این گیاه باعث کاهش تعداد گل، اندازه گل ها و همچنین کاهش مقدار اسانس و
کامازولن موجود در آن می گردد. بررسی دیگر در بومادران، ارتباط تنگاتنگ سنتز اسانس
با شدت روشنایی را در این گیاه تأیید می کند.
شدت روشنایی همچنین باعث اÙزایش آلکالوئیدهای موجود در
پروانش صغیر Ù…ÛŒ گردد، در Øالی Ú©Ù‡ نور عامل اساسی رشد گیاه مذکور به شمار نمی رود Ùˆ
این گیاه در سایه به خوبی به رشد خود ادامه می دهد.
بررسی ها بر روی نقش شدت روشنایی در تشکیل آلکالوئیدهای
خشخاش نشان داده است Ú©Ù‡ با اÙزایش شدت روشنایی، مقدار آلکالوئیدهای مورÙین Ùˆ کدئین
اÙزایش Ù…ÛŒ یابد.
مدت روشنایی:
مقدار تابش نور در سنتز ماده مؤثره بعضی از گیاهان تأثیر
مهمی دارد. گیاهانی که به مدت زیاد روشنایی (بیش از یک روز معمولی) نیاز دارند، در
مناطق استوایی که روز معمولی ثابتی دارند، یا قادر به رویش نیستند و یا در صورت
رویش از مقادیر بسیار کم مواد مؤثره برخوردار خواهند شد.
به طور کلی، مقدار روشنایی که در دسترس گیاهان قرار می گیرد
اثر مستقیمی بر میزان تولید ماده مؤثره آنها دارد. مثلاً وقتی گونه ای تاتوره (
Datura innoxia
)
تØت تأثیر شانزده ساعت روشنایی (به مقدار Û±Û² تا Û±Û´ هزار لوکس) قرار Ù…ÛŒ گیرد، مقدار
آلکالوئیدهای آسکوپولامین موجود در اندام های رویشی آن (در مرØله گلدهی) اÙزایش Ù…ÛŒ
یابد، در Øالی Ú©Ù‡ در گونه هایی از همین گیاه، مقدار آلکالوئید هیوسیامین زمانی
اÙزایش Ù…ÛŒ یابد Ú©Ù‡ گیاه تØت تأثیر نوزده ساعت روشنایی قرار گیرد.
وقتی گیاهان اسانس دار در وضعیت روز٠بلند قرار می گیرند
(مانند مریم Ú¯Ù„ÛŒ Ùˆ نعناع) مقدار اسانس تولیدی آنها اÙزون خواهد شد. طول مدت
روشنایی تأثیر عمده ای در تولید مواد مؤثره نعناع دارد. همچنین ساعات روشنایی مورد
نیاز برای رویش رازیانه، از اواخر ماه اسÙند تا اواسط ماه مهر، Û±Û·Û²Û² ساعت است.
Comments on “تأثیر نور بر میزان مواد مؤثره گیاهان دارویی”